Ticari Terimler
A
ATR DOLAŞIM BELGESİ: Türkiye ve Avrupa Topluluğu arasında imzalanan Gümrük Birliği anlaşmasınca serbest dolaşım halinde bulunan malların ihracında gümrük muafiyetinden yararlanmak amacıyla ihracatçı tarafından düzenlenen belgedir.
ARDİYE: Gümrüklü sahalara gelen konteyner ve diğer yüklerin kapalı ve açık sahalarda saklanması, depolanması, etiketlenmesi, paketlenmesi ve benzeri katma değerli hizmetleri ve bu hizmetler için ödenen ücreti ifade eder.
AKREDİTİF: Bankaların ve finans kuruluşlarının müşterisi yararına belirlenen şartlar ve belgeler karşılığında kullanılmak üzere, bir başka banka ya da finans kuruluşunda açtırdığı kredi mektubudur.
AMBALAJ/KOLİ LİSTESİ: Stokta bulunan malzemelerin devir hızı, miktar, değer, v.b. ölçütlere göre sınıflandırılmasıdır.
ANTREPO: Türkiye’ye girmesi veya transit geçirilmesi yasak olmayan ithalat ve transit işlemi için gelen yabancı menşeili eşya ile çıkış hükmündeki, ihracat ve yeniden ihracat için gelen eşyanın konulduğu gümrükçe belirlenmiş şartlara tabii ve gümrüğün denetimi altındaki depolardır.
ATA KARNESİ: Uluslararası Geçici İthalat Sözleşmesi Ekleri kapsamında, taraf ülkeler arasında, başka herhangi bir belgeye gerek duyulmaksızın, eşyanın geçici olarak ithalat ve ihracatını sağlayan gümrük belgeleridir.
B
BEYAN: Yurda girecek veya çıkacak eşyanın söz veya yazı ile ilgili gümrüğe bildirilmesidir.
BEYANNAME: Gümrük rejimlerinin yazılı beyanı için kullanılan ve rejimlere uygun olarak 3 ya da 4 nüsha kullanılan, toplam 8 nüshadan oluşan belgelerdir.
BAĞLAYICI TARİFE BİLGİSİ: Eşyanın Türk Gümrük Tarife Cetvelinde sınıflandırılmasına ilişkin olarak, kişinin yazılı talebi üzerine Müsteşarlık ve Müsteşarlık tarafından yetkilendirilmiş Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlükleri’nce verilen idari karardır.
BAĞLAYICI MENŞE BİLGİSİ: Kişinin yazılı talebi üzerine Gümrükler Genel Müdürlüğü tarafından verilen ve eşyanın tercihli veya tercihli olmayan menşeinin tespitine ilişkin idari kararlardır.
BEDELSİZ İHRACAT: 2008/12 sayılı Bedelsiz İhracat Tebliği ile usul ve esasları belirlenen, tebliğ kapsamı düzenlenen, karşılığında ödeme olmaksızın yurtdışına eşya gönderilmesidir.
BEDELSİZ İTHALAT: Bedeli için döviz transferi yapılmadan yurt dışında elde edilen ve yurda getirilmesi mecburi olmayan dış kazanç ve tasarruflarla satın alınan bazı şahsi ve ticari mahiyette eşyanın yurda ithalidir.
BASİTLEŞTİRİLMİŞ USUL: Gümrük işlemlerinde eksik belge ile beyan, sonradan kontrol gibi kolaylıklar sağlayarak, formalitelerin basitleştirilmesi amacıyla, belirlenen şartlara bağlı uygulamalardır.
BRÜT AĞIRLIK: Eşyaların tüm iç ve dış ambalajları ile birlikte oluşturduğu toplam ağırlıktır.
C-Ç
CMR: Karayolu taşıma belgesidir. CMR Belgesi kamyonla yapılan taşımalarda Uluslararası CMR Anlaşması gereğince düzenlenen bir taşıma senedidir.
COST AND FREİGHT (CIF): Mal bedeli ve navlun Mallar yüklendiği andan itibaren satıcı tarafından alıcıya teslim edilmiş sayılır. Ancak malların gideceği yere kadar navlun ve sigorta masrafları satıcıya aittir.
CE İŞARETİ: Bir ürünün AB tarafından hazırlanan, ürün gruplarının uyması gereken asgari sağlık, emniyet ve çevre koşulları mevzuat ve düzenlemelerine uygunluğunu gösteren işaret.
ÇEKİ LİSTESİ: İhracatçının, ihracat beyannamesi, gümrük beyannamesi ve konşimentoda beyan ettiği malların net ve brüt ağırlıkları ile hacimlerine ilişkin dökümünü, hangi taşıta ne kadar mal yüklendiğini, her paketin ne kadar ağırlık içerdiğini gösteren belgedir.
D
DEMURAJ: Dış ticaret işlemlerinde konteynırdaki yükün boşaltılması için ithalatçı ve ihracatçı yaptığı anlaşmayla belirlenen sürenin aşılması halinde, konteynır başına alıcı tarafından (navlun dışı) ödenen gecikme bedelidir.
DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ: World Trade Organization, WTO), çok taraflı ticaret sisteminin yasal ve kurumsal organıdır. WTO, hükumetlerin iç ticaret yasalarını ve düzenlemelerini nasıl yapacakları hususunda yasal bir çerçeve ortaya koymaktadır ve toplu görüşmeler ve müzakereler yoluyla ülkeler arasında ticari ilişkilerin geliştirildiği bir platformdur.
DAHİLDE İŞLEME: İthal edilen hammadde ve yardımcı maddelerin, vergi ve diğer mali yükümlülüklerinin, teminata bağlanarak ihracat eşyası bünyesinde kullanılmasıdır.
DAHİLDE İŞLEME İZİN BELGESİ : Ekonomi Bakanlığı tarafından, belirlenen şartlara uygun firmaların , dahilde işleme kapsamında eşya ithalatı yapabilmelerini sağlayan belgedir.
DAHİLDE İŞLEME REJİMİ: Serbest dolaşımda olmayan eşyanın, Türkiye Gümrük Bölgesi içerisinde işleme faaliyetine tabi tutulmak üzere geçici ithal edilmesi ve işleme faaliyeti sonrası elde edilen işlem görmüş ürünün yeniden ihraç edilmesi esasına dayanan ekonomik etkili gümrük rejimidir.
DAMGA VERGİSİ: Gerçek ve tüzel kişiler arasında düzenlenen, sözleşme ve resmi belgelerden, belirlenen oranlarda alınan vergidir.
DAMPİNG : İhracatçı firmanın malını dış piyasada, iç piyasada sattığından daha düşük fiyatla satmasıdır.
DOLAYLI TEMSİL: Gümrük Kanun ve Yönetmeliklerine uygun olarak gerçek ya da tüzel kişinin kendi adına ve hesabına hareket etmesidir.
DOĞRUDAN TEMSİL: Gümrük Kanun ve Yönetmeliklerine uygun olarak kişinin kendi adına ve başkası hesabına hareket etmesidir.
DÖVİZ ALIM BELGESİ (DAB): İhracat bedellerinin ve ihracatçının bankası tarafından talep edilen banka komisyonlarının alışı yapılırken düzenlenen belgeye denir.
DÖVİZ SATIM BELGESİ (DSB): Dışarıya ödenen ithalat bedelleri, aracı komisyoncunun komisyonları, yurt içindeki bankanın yurt dışındaki muhabir şubelerinin talep ettiği komisyonlar vb. için düzenlenen belgeye denir.
DDP: Belirtilen varış yerinde gümrük vergisi ödenmiş olarak teslimdir.
DDU: Belirtilen varış yerinde gümrük vergisi ödenmeksizin teslimdir.
E
EKSPERTİZ RAPORU: Gümrük mevzuatı uygulanması sırasında eşyanın özellikleri hakkında belirlenen kuruluşların tespitlerini içeren Gümrük uygulamalarında esas alınan rapor.
EKSİK BELGELERLE BEYAN: Beyannameye eklenmesi gereken belgelerden bir yada birkaçı olmaksızın basitleştirilmiş usul kapsamında yapılan beyandır.
EŞYANIN MİLLİLEŞMESİ: Yabancı eşyanın giriş rejimi dahilinde gümrük vergi ve resimlerinin ödenmesi suretiyle Türkiye Gümrük Bölgesi’nde serbest dolaşıma girmesi.
EUR.1 DOLAŞIM BELGESİ: Serbest dolaşım belgesidir ve ihracatçı tarafından ilgili odadan (ticaret odası, sanayi odası ve benzeri) temin edilir. EUR.1 belgesi eşliğinde ayrıca menşe şahadetnamesi düzenlemesine gerek kalmaz, çünkü menşe ispat belgesi olarak da kullanılır. Bir tanesi asıl olmak üzere toplam beş nüshadan oluşur, bazı istisnai ürünlerde ihracatın gerçekleşmesinin ardından da düzenlenebilir.
EUR-MED DOLAŞIM BELGESİ: EUR-MED Dolaşım Sertifikası PAAMK (Pan Avrupa Akdeniz Kümülasyonu)'a taraf ülkelere ilgili ürünlerin ihracatında kullanılan menşe ispat belgesidir.
EK TAAHAKKUK: Eksik alınan gümrük vergi ve resimlerinin, gümrük mevzuatı uyarınca fiili ithalat işlemin gerçekleştiği tarihten itibaren 3 yıl içinde ilgilisinden talep edilmesidir.
EFTA AVRUPA SERBEST TİCARET BÖLGESİ: Avrupa Birliği’ne alternatif olarak dört ülkenin kurduğu birliktir. Kurucularının bir kısmı AB’ne katılmıştır. Norveç, İsviçre, İzlanda, Lihtenştayn aktif üyelerdir.
F
FORM A BELGESİ: Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS) kapsamında ilgili ülkelerin Türkiye’ye tek taraflı olarak uyguladığı tavizli gümrük vergi oranlarından faydalanabilmek için düzenlenen, eşyanın tercihli menşe durumunu gösteren bir belgedir. Form A belgesi Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından basılıp dağıtılmaktadır.
FİZİKİ MUAYENE: Eşyanın gümrük muayene memurları veya muayeneye yetkili diğer görevliler tarafından fiziksel özelliklerine göre yapılan muayenesidir.
FIATA: Uluslararası Taşıma İşleri Aracıları Derneği.
FİFO: İlk giren malzemenin ilk çıkacağını öngören kuraldır.
FCL: Tam Konteyner Yükü
FOB: İsmi belirtilen sevk limanında teslimdir. Satıcı ihraç işlemleri ve/veya gümrüklemesi bitmiş malların alıcının belirttiği zamanda ismi belirtilen sevk limanında ve geminin küpeştesini aşkın olarak verdiğinde teslim yükümlülüğünü yerine getirir.
FATURA BEYANI: Fatura beyanı da EUR.1 Dolaşım Sertifikası gibi eşyanın tercihli menşeini gösteren bir belge olup fatura muhteviyatı eşyanın anlaşma kurallarına göre menşeli olduğunun ihracatçı tarafından fatura, teslimat notu veya başka bir ticari belge üzerine de yazılı olarak beyanıdır.
G
GÜMRÜKLEME: Yabancı bir ülkeyle gerçekleştirilen dış ticaret faaliyetlerinde, ürün veya hizmetlerin gümrüklü sahalardan geçişi sırasında devletle olan ilişki ve işlemlerin yürütülmesi hizmetidir.
GÜMRÜK BEYANI: Belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulması talebidir.
GÜMRÜK BEYANNAMESİ: Gümrük idaresine herhangi bir gümrük rejimi beyanında bulunulması gereken eşyalara ilişkin olarak, ilgili dokümanların hazırlanmasından sonra düzenlenen, firma yetkilileri tarafından ya da firma vekili gümrük müşaviri tarafından ilgili ülkeler gümrük mevzuatına göre hazırlanan, ithali ya da ihracı yapılacak malların bildirim listesidir.
GÜMRÜK TARİFE CETVELİ: Uluslararası ticarete konu eşyaların Türkiye’de sınıflandırılması için Bakanlar Kurulu’nca kabul edilen, Armonize Sistem Nomanklatürü’ ne uygun olarak düzenlenen, 12 rakamlı Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu ile eşyaların ifade edildiği sistemdir.
GÜMRÜK STATÜSÜ: Eşyanın Türkiye’de serbest dolaşımda bulunup bulunmamasıdır.
GÜMRÜKLENMİŞ BEDEL: Eşyanın gümrük kıymetine bütün gümrük vergi ve resimlerinin eklenmesi ile ulaşılan değerdir.
GÜMRÜK VEZNE ALINDISI: Gümrükte yapılan her türlü ödemeyi gösteren ve malzemenin ithalatında kullanılan bir belgedir.
GÜMRÜK VERGİSİ: İthal ve ihracata konu eşyadan ulusal mevzuata uygun olarak alınan vergi.
GÜMRÜK BÖLGESİ: Türkiye Cumhuriyeti sınırları, karasuları, iç suları ve hava sahasını da içeren Bölge’dir. Serbest Bölgeler Türkiye Gümrük Bölgesi dışındadır.
GÜMRÜKLÜ SAHA: Giriş ve çıkışları gümrük muhafaza tarafından kontrol altında tutulan, gümrük denetlemesinden geçmemiş eşya ve kişilerin bulunduğu, gümrük denetimi için yapılmış alanlar.
GÜMRÜK HATTI: Türkiye siyasi sınırlarıdır.
GÜMRÜK MÜŞAVİRİ: Gümrük Kanunu çerçevesinde dış ticaret işlemlerini gümrüklerde ithalatçı ve ihracatçılar adına dolaylı temsil yoluyla yürüten ve sonuçlandıran, kendilerine Müsteşarlıkça Gümrük Müşavirliği belgesi verilen meslek mensuplarıdır.
GÜMRÜK KANUNU: Dış ticaret işlemleri sırasında uyulması gereken kurallar bütünüdür.
GÜMRÜK MÜSTEŞARLIĞI: Kaçakçılıkla etkili bir şekilde mücadele edebilmek, uluslararası ticaretin kolaylaştırılması, vergilerin tahsili, dış ticaret kayıtlarının tutulması, vb. görevleri yürüten Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığı’na bağlı resmi bir kurumdur.
GÜMRÜK MUHAFAZA MEMURU: Gümrüklerde ve gümrüklü sahalarda bulunan malın, muayene memurundan sonra gümrük beyannamelerinin teslim edildiği memurdur. Ayrıca konteyner gibi mühürlenmiş malzemelerin mührünü yapma ve açma yetkisi de bu memurlara verilmiştir.
GTİP: Gümrük tarife istatistik pozisyonu için kullanılan kısaltmadır. 12 haneden oluşan GTİP, uluslararası ticarette ürünlerin tanımını ve ayrımını yapmak amacıyla kullanılmaktadır. Dünyanın farklı yerlerinde üretilen ürünler için GTİP kullanılarak detaylı bilgiye kolayca ulaşılabilmektedir.
GTS: Gelişmiş Ülkelerin, Gelişme Yolundaki Ülkelere (GYÜ) sağlayacakları tek taraflı tavizlerle bu ülkelerin Dünya Ticaretinden aldıkları payın arttırılmasını hedefleyen Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi, GATT/DTÖ'nün kuralları çerçevesinde uygulanmaktadır.
GLOBAL TEMİNAT: Gümrükleme muameleleri sırasında, Devletin haklarını (vergiler yönünden) garantiye almak amacıyla, birden fazla yapılacak işlemde kullanılmak üzere, işlemin yapılacağı Gümrük Müdürlüğüne hitaben düzenlenen teminattır.
GEÇİCİ İTHALAT: Serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ithalat vergilerinden tamamen ya da kısmen muaf olarak ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, Türkiye Gümrük Bölgesi içinde kullanılması ve bu kullanım sırasındaki olağan yıpranma dışında, herhangi bir değişikliğe uğramaksızın yeniden ihracına olanak sağlayan hükümlerin uygulandığı rejimdir.
GEÇİCİ İHRACAT: Serbest dolaşımdaki eşyanın hariçte işleme faaliyetlerine tabi tutulmak üzere Türkiye Gümrük Bölgesinden geçici olarak ihracı ve bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin ithal vergilerinden tam veya kısmi muafiyet suretiyle yeniden serbest dolaşıma girişine ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir.
GEÇİCİ KABUL: Ham, yarı mamul veya mamul maddenin yurtdışından getirtilerek, ülke içinde farklı maddeler katarak veya katmayarak ya da üzerinde katma değerli işlemlerde (işçilik v.b.) bulunarak veya bulunmayarak yarı mamul veya mamul madde haline getirilmesi ve tekrar yurtdışına çıkarılmasıdır.
GÖZETİM BELGESİ: Ticarete konu olan malın satış sözleşmesinde öngörülen koşullara uygunluğunu göstermek amacıyla bir gözetim şirketi tarafından hazırlanan belgedir.
H
HARİÇTE İŞLEME: Serbest dolaşımdaki eşyanın gümrük bölgesi dışına geçici olarak ihraç edilip, işleme faaliyetleri sonucunda elde edilen ürünün tam veya kısmi muafiyetten yarar.
HAVA KONŞİMENTOSU: Havayolu taşıma senedidir. I.A.T.A üyesi havayolu taşıma şirketleri tarafından düzenlenir.
I-İ
İTHALAT: Dış ticaret işlemleri kapsamında bir ülkenin diğer ülkeden eşya ve hizmet satın almasıdır.
İHRACAT: Bir ülkede üretilen mal ve hizmetlerin diğer ülkelere satılması işlemidir.
İTHALATTA GÖZETİM ÖNLEMİ: Bir eşyanın ithalatının yerli üretim için zarar oluşturması ihtimaline karşı alınan önlemlerdir.
İTHAL EŞYANIN GÜMRÜK KIYMETİ: Advalorem sisteme göre gümrük vergilerine temel oluşturan eşya değeridir.
İRSALİYE: Eşya taşınması sırasında eşya beraberi bulunması zorunlu, eşya bilgileri ve teslim detayını içeren belgedir.
İNCOTERMS: Uluslararası Ticaret Odası tarafından uluslararası ticaretin düzenlenmesi amacıyla düzenlenen, kullanılması sözleşmeyle belirlenen kurallardır.
İHRACATÇI BİRLİKLERİ KAYDI: İhracatçı Birlikleri tarafından gümrük beyannamesi onay işlemleriyle ilgili olarak verilecek elektronik onayı ve kaydıdır.
İNTERMODAL TAŞIMACLIK: Aynı taşıma aracı veya kabı ile iki veya daha fazla taşımacılık modu kullanılarak yapılan ve mod değişimlerinde araç veya kap içindeki yüklerin herhangi bir elleçlemeye tâbi tutulmadığı taşıma şeklidir.
K
KONTEYNER: Eşya ve gereçlerin başka araçlar yardımıyla taşınması amacıyla, uluslararası belirlenmiş standart ölçülerde, alüminyum, ahşap, çelik kullanımı ile üretilmiş, yükleme, boşaltma, ambalajlama ve depolama kolaylığı sağlayan kaplardır.
KONŞİMENTO: Gemi , kaptanı, sahibi veya acenteleri tarafından düzenlenen ve eşyanın teslim alınarak, kararlaştırıldığı şekilde teslim edileceğini ve taşıma koşullarını belirleyen, eşyanın mülkiyetini temsil eden kıymetli belgedir.
KONSOLOSLUK FATURASI: İhracatçı firmanın malını ihraç edeceği ülkenin konsolosluğundan temin edeceği boş fatura formunu doldurarak konsolosluğa tasdik ettiği faturalardır.
KONSİNYE İHRACAT: Kesin satışı daha sonra yapılmak üzere yurt dışındaki alıcılara, komisyoncu, şube ve temsilciliklere eşya ihracat edilmesi.
KAYDA BAĞLI İHRACAT: Belirlenen eşyalar için, Gümrük Beyannamesi’nin Gümrük tescil işleminden önce İhracatçı Birlikleri’nce kayda alınması gereken ihracat şeklidir.
KOTA: Belirli bir dönem itibariyle yapılmasına izin verilen ithalatın miktar ve / veya değerini ifade eder.
KÜŞAT MEKTUBU: Mal sahiplerinin, beyannamelerini düzenleyebilmek için beyandan önce eşyalarını muayene etme, numune alma ve tartma hakkıdır.
KAYIT BELGESİ
L
L/C-Letter of Credit (KREDİ MEKTUBU): İhraç edilen malların bedelleri genellikle akreditif denilen kredi mektupları aracılığıyla yapılır. İthalatçı firma, kendi bankasına emir vererek, almayı kararlaştırdığı malın karşılığını, ihraç eden firmanın bankasına ödemeyi taahhüt ettiğini bildirir. İşte bu taahhütün yapıldığı belgeye "akreditif ya da "kredi mektubu" denir.
LOJİSTİK: Satın alama, ithalat, ihracat, depolama, elleçleme , stok kontrol, nakliye, araç-kargo takibi, v.b. faaliyetlerin tümüdür.
M
MENŞE ŞAHADETNAMESİ: Uluslararası ticarete konu olan ürünlerin menşeini belirten belgelerdir. İhracatı yapan firmanın üyesi bulunduğu yerel ticaret ya da sanayi odalarınca onaylanan bir belgedir.
MAHRECE İADE: Siparişe uygun olmaması ve arızalı olması gibi nedenlerle alıcısı tarafından kabul edilmeyen eşyaların geri gönderilmesi.
MÜCBİR SEBEP: Önceden göz önüne alınmasına ve bunun sonucu olarak ortadan kaldırılmasına olanak bulunmayan ve dış bir etkiden kaynaklanan olay.
N
NAVLUN: Uluslararası taşımacılıkta eşyanın taşınması karşılığı alınan ücretler.
NAVLUN FATURASI: Navlun satıcı tarafından ödendiğinde düzenlenen taşıma ücretini de gösterir faturadır. Navlun tutarı mal bedeline dahil veya ayrı olarak gösterilebilir.
NET AĞIRLIK: Eşyanın bütün ambalajları çıkarıldıktan sonra kalan ağırlığıdır.
NAKLİYE: Kara, Hava ve Deniz yolu veya Boru hattı kullanılarak ve resmi belge ile gerçekleştirilebilen yük taşımacılığıdır.
NAKLİYE ACENTASI: Malların taşınması ile uzmanlaşmış kişi, genellikle nakliyat komisyoncusudur.
O-Ö
OKSB: Gümrük mevzuatı kapsamında gümrük işlem ve uygulamalarının kolaylaştırılması amacıyla belirlenen basitleştirilmiş usul, uygulama ve yetkilerden yararlanmak üzere Gümrük Yönetmeliği’nin 23 ve 24 üncü maddelerde belirlenmiş koşulları* sağlayan, Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik gerçek ve tüzel kişilere talep etmeleri halinde onaylanmış kişi statüsü verilir.
ORDİNO: İthalat işlemi için, konşimento veya yük senetlerini geminin kaptan veya acentesine ibraz ederek tanzim ettirdikleri teslim belgesidir.
ÖZET BEYAN: Eşyanın taşıyıcı ve acentesi tarafından düzenlenen, taşımaya ve taşıma konusu eşyaya ilişkin bilgilerin yer aldığı form.
ÖN STATÜ BELGESİ: Türkiye’den serbest bölgelere gönderilen eşyanın Türkiye’de serbest dolaşımda bulunup bulunmadığını göstermek üzere düzenlenen belge.
ÖZEL ANTREPO: Bir firmanın sadece kendine ait malları depoladığı antrepo tipidir.
ÖZEL İZİN BELGESİ: Taşımalarda geçiş belgesi aranmadan, geçiş belgesi yerine geçmek üzere ve Türk ihraç ürünlerini taşımak amacıyla yabancı plakalı taşıtlara verilen belgedir.
P
PROFORMA FATURA: Uluslararası terminolojide "Proforma Invoice"; Satıcı tarafından alıcıya gönderilen bir satış teklifi ya da ön fatura niteliğindedir.
PARSİYEL: Uluslararası taşımacılıkta, varışı aynı güzergah olan, bir tır/konteyner gibi aracın tamamı yerine bir kısmını kaplayan eşyaların, hizmet maliyetinin de düşürülmesi amacıyla bir arada taşınması yöntemidir.
R
RO-RO TAŞIMACILIK: Karayolu taşımacılığı ile başlayan, karayolu taşıma araçlarının Ro-Ro gemilerine bindirilerek uzun mesafenin denizyolu ile gerçekleştirildiği ve sonunda karayolu taşımacılığı ile biten kombine taşımacılık şekli.
RO-LA TAŞIMACILIK: Karayolu taşımacılığı ile başlayan, karayolu taşıma araçlarının vagonlara bindirilerek uzun mesafenin demiryolu ile gerçekleştirildiği ve sonunda karayolu taşımacılığı ile biten kombine taşımacılık şekli.
RAYİÇ BEDEL: Bir ekonomik varlık ya da kıymetin piyasadaki belirli bir tarihte geçerli alım satım değeridir.
S-Ş
SWIFT: Uluslararası bankalar arası fon kurumudur. Üye bankaların uluslararası ödemelerinin ve döviz transferlerinin dünya çapında bilgisayar ağı aracılığıyla yürütülmesini sağlar.
SUPALAN: Eşyanın gümrük işlemlerinin herhangi bir depoya boşaltılmaksızın, eşya araç üstündeyken tamamlanmasıdır.
SERBEST BÖLGE: Sınırlar içinde, Gümrük Bölgesi dışında, ticaretin geliştirilmesi için ülke hukuki ve idari düzenlemelerinin kısmen uygulandığı, firmaların geniş teşvikler ve vergi istisnalarından faydalandığı , ihracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmek amacıyla belirlenmiş alanlardır.
SERBEST DOLAŞIMDA BULUNAN EŞYA: Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalara ait hükümler saklı kalmak kaydıyla, serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutularak Türkiye Gümrük Bölgesine giren eşya ile üretiminde kullanılan girdilerin yerli olup olmadığına bakılmaksızın,18 ve 19 uncu madde hükümlerine göre Türk menşeli sayılan eşyayı ifade eder. (G.K. 4/6 maddesi)
SÖZLÜ BEYAN: Gümrük Kanunu ile belirlenen hallerde, gümrük görevlilerine gerekli detayların sözle bildirilmesidir.
SPESİFİK VERGİ: Eşyanın ağırlık, hacim , birim gibi fiziksel özelliklerini esas alarak uygulanan vergilendirme sistemini içerir listedir.
ŞARTLI MUAFİYET SİSTEMİ: Serbest dolaşımda olmayan eşyanın, ihraç edilmek üzere işlem görmüş ürünlerde kullanılması halinde, ihracat sonrası ithalat işlemi sırasında teminata bağlanan vergilerinin iade edilmesidir.
SÜBVANSİYON: İthalata konu ürüne, menşe veya ihracatçı ülke tarafından doğrudan veya dolaylı olarak sağlanan mali katkı ya da herhangi bir gelir veya fiyat desteğidir.
SAĞLIK SERTİFİKASI: İhraç konusu malın sağlık koşullarına uygun olup olmadığını gösteren belge niteliğindedir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’ndan alınmaktadır.
SEVK İRSALİYESİ: Üzerinde araçtaki yükün adını, miktarını, navlun bedelini, kesilen fatura numarasını belirten resmi evrak. Malların nakli sırasında vergi mevzuatı bakımından kontrol edilebilmesi amacıyla, ticarî emtianın bir yerden başka bir yere nakli sırasında düzenlenmesi ve malla birlikte bulundurulması zorunlu olan belgedir.
T
TRANSİT: Serbest dolaşıma girmemiş eşyanın, gümrük işlemleri tamamlanan ihracat eşyasının, yabancı bir ülkeden gelerek Türkiye Gümrük Bölgesi’nden geçerek yabancı bir ülkeye veya Türkiye’ye, Türkiye’den yabancı bir ülke veya bir iç gümrükten diğer bir iç gümrüğe taşınmasıdır.
TRANSİT TİCARET: Alış faturası ve satış faturası arasında lehte fark esas olmak üzere, gerçek veya tüzel kişi transit tacirince satın alınan yabancı veya Türk menşeli olup da yurt dışına (serbest bölgeler dâhil olmak üzere) satılmış malların transit olarak veya doğrudan doğruya, ithalat ve ihracat rejimi hükümlerine tabi olmaksızın, başka veya aynı ülkeye (serbest bölgeler dâhil) satılmasını ifade eder.
TEMİNAT MEKTUBU: Bir kurum ya da şahsa karşı bir borcun ödenmesi için borçlu lehine kanunen kabul edilen banka ve finans kurumları tarafından verilen ve ilgili kurumun borca kefil olduğunu gösteren belgedir.
TİCARİ FATURA (Commercial Invoice): Satılan malın cinsi, ismi, miktarı, birim satış fiyatı ve toplam bedeli gibi bilgileri gösteren mahallinde tanzim edilen kesin satış faturasıdır.
TASDİKLİ FATURA (Legalized/Certified Invoice): İhracatçı firma tarafından yabancı alıcıya kesilmiş olan ticari faturanın, ithalatçı ülkenin konsolosluğu tarafından onaylanması sonucunda tasdikli fatura elde edilmiş olur.
TIR (Transit International Routier) : Uluslararası Transit Taşımacılığı kelimelerinin İngilizce karşılığı baş harflerinden oluşmuştur. Karayolu taşımacılığında kullanılan, uluslararası düzenlemelerle standart ölçülere sahip, ayrı ayrı taşıcı ve çekiciden oluşan araçlardır.
TIR KARNESİ: 1959 yılında Cenevre’ de imzalanan TIR sözleşmesine (Transit International Routier)
üye olan ülkeler arasında uluslararası karayolu taşımacılığı yapan araçlar için kullanılan belge.
T1: Avrupa Birliği ülkeleri ile EFTA ülkeleri (Avrupa Serbest Ticaret Birliği- Norveç, İsviçre, İzlanda ve Lihtenştayn'dır) arasındaki ticari malların dolaşımına veya Birlik dışı ülkelere ait malların Birlik ülkeleri arasındaki dolaşıma imkan veren belgedir.
TAM TESPİT: Eşyanın gümrük muayenesinin tüm kaplar ve eşyanın tamamını içerecek şekilde yapılmasıdır.
TAM MUAFİYET: Kati yada geçici olarak girişi yapılan eşyaların, alınması gereken her türlü vergi ve harçtan muaf tutulmasıdır.
TESCİL: Gümrük İdareleri’ne verilen beyanname ve özet beyanların tarih ve sıra numarası ile EDI sistemine alınmasıdır.
TESCİL ONAYI: EDI tarafından bilgisayar ortamında sisteme alınan beyanname ve özet beyanların , ilgili gümrük idaresi memurunca onaylanması işlemidir.
TARİFE DIŞI ENGELLER: Giriş kısıntı ve yasakları, tekeller, giriş işlemleri, giriş izni vb. gibi, uluslararası tecimde uygulanan gümrük tarifelerinde ya da tarife etkisini taşıyanlardan başka engellerdir.
TARİFE BENZERİ ENGELLER: Malların girişinde alınan Gümrük vergisinden başka vergiler gibi, Gümrük tarifesinin etkisini taşıyan engellerdir.
TESELLÜM: Malzemeyi teslim eden yetkili personel ile teslim alan firma yetkilisi tarafından birlikte yürütülen, belgelendirilmiş teslimat işlemidir.
V
VESAİK: Dış ticaret işlemlerinde kullanılan her türlü mali ve ticari belgelere denir
Y
YÜKÜMLÜ : Gümrük yükümlülüklerini yerine getirmekle sorumlu bütün kişileri ifade eder.(G.K 3/11 maddesi)
YETKİLENDİRİLMİŞ YÜKÜMLÜ STATÜSÜ: Yetkilendirilmiş yükümlü, gümrük yükümlülüklerini yerine getiren, kayıt sistemi düzenli ve izlenebilir olan, mali yeterlilik, emniyet ve güvenlik standartlarına sahip bulunan, kendi oto kontrolünü yapabilen güvenilir firmalara gümrük işlemlerinde birtakım kolaylık ve imtiyazlar sağlayan uluslar arası bir statü olarak tanımlanmaktadır.
