Dış Ticarette Ödeme Şekilleri
Uluslararası ticarette mal bedelleri, konvertibl dövizler ile bankalar aracılığı ile ödenir. Mal bedellerinin ödenmesi satış sözleşmelerinde belirtilir. Ödemeler altı ayrı şekilde yapılabilir.
1-PEŞİN ÖDEME (ADVANCE PAYMENT – CASH IN ADVANCE)
Alıcı-İthalatçının mal bedelini bankası aracılığıyla havale şeklinde Satıcı-İhracatçıya ödemesi karşılığında malın ve malı temsil eden belgelerin ihracatçı tarafından doğrudan ithalatçıya gönderilmesini öngören bir ödeme şeklidir. Bu ödeme şeklinde ihracatçı hiçbir risk üstlenmemektedir. İthalatçı açısından ise, bedeli ödenmiş olan malların satıcı tarafından gönderilmemesi ya da gönderilen malların sipariş evsafına uygun olmaması veya zamanında gönderilmemesi gibi nedenlerle zarara uğrama riski bulunmaktadır.
2-MAL MUKABİLİ ÖDEME (CASH AGAINST GOODS – CAG)
İhracatçının malları, ithalatçıya, mal bedelini tahsil etmeden göndermesidir. Bu ödeme şeklinde ihracatçı malları ve bunları tevsik eden vesaiki herhangi bir ödeme talimatı olmaksızın alıcıya göndermekte, ithalatçı da malı çektikten bir müddet sonra malın bedelini ödemektedir. Burada taraflar arasında güven unsurunun çok güçlü olması gereklidir.
3-VESAİK MUKABİLİ ÖDEME (CASH AGAINST DOCUMENTS- CAD / DOCUMENTS AGAINST PAYMENT- D/P)
İthalatçı firmanın bankasının ihracat bedelini, ihracatçı firmanın bankasına ödemesi karşılığında belgelerin ithalatçıya teslimini öngören ödeme şeklidir. İthalatçı teslim aldığı ödeme belgeleri ile malı gümrükten çekme hakkına sahip olur. Bu ödeme şekline Belge karşılığı ödeme şekli de denir.
Vesaik mukabili ödeme şeklinin 3 çeşidi vardır . Bunlar :
1-Vesaik İbrazında Ödeme : İhracatçının ihracata konu olan malı gümrüğe teslim edip fiili ihracatı başlatmasından sonra , düzenlediği sevk vesaikini bankalar aracılığı ile ithalatçıya ulaştırması ve bedelin ihracatçının banka hesabına geçmiş olduğunun kesin hükme bağlandığı ödeme şeklidir. İthalatçı kendisine ulaşan vesaiki gümrüğe ibraz ederek malı gümrükten çeker.
2-Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme : Vadeli ithalat ihracat işlemlerinde , ihracatçı firma hazırladığı vesaik ile birlikte , ödemenin vadesini içeren bir poliçe keşide etmiş ( düzenlenmiş) ise bu poliçenin ithalatçı firma tarafından imzalandıktan sonra vesaiklerin teslimine imkan veren ödeme şeklidir.İthalatçı poliçeyi imzalayıp , vesaikleri teslim aldıktan sonra, vesaikleri gümrük idaresine ibraz ederek, malı gümrükten çeker.
3-Vesaikin Taahhütname Karşılığında Teslimi : İhracatçı veya ithalatçının bankası tarafından belirlenmiş bir taahhütnamenin ithalatçının bankası tarafından ithalatçı firmadan alınması karşılığında vesaikin teslimini öngören ödeme şeklidir.Burada ithalatçı firma ilgili bankanın ibraz ettiği taahhütnameyi kabul eder ve bankaya taahhütnameyi imzalayarak teslim ettikten sonra vesaiki teslim alır.Teslim aldığı vesaik ile malı gümrükten çeker
4-AKREDİTİFLİ ÖDEME (PAYMENT UNDER LETTER OF CREDIT- L/C / DOCUMENTARY CREDIT- D/C)
Akreditif , ithalatçının talimatına dayanarak, bir bankanın belirli bir paraya kadar , belirli bir süre içinde , belirli belgeler karşılığında ve öngörülen şartları yerine getirilmesi kaydıyla, ihracatçıya ödeme yapacağını veya ihracatçı tarafından keşide edilen poliçeleri kabul veya iştira edeceğini ihracatçıya karşı yazılı olarak taahhüt etmesidir.Akreditif ( letter of credit) , ithalatçı (amir : instructor) tarafından yurt dışındaki satıcı lehine lehtar : benificiary)bir bankaya açtırılan kredi hesabıdır.Malın sözleşme koşullarına uygun biçimde sevk edilmesi üzerine bankanın o ülkenin muhabiri tarafından ihracatçıya ödemenin yapılacağı taahhüdünü içerir .
Genel Anlamda Akreditif Türleri :
a- Kabili Rücu Akreditif: Kabili Rücu kavramı , sözlük anlamı ile dönülebilir, vazgeçilebilir , iptal edilebilir, geçersiz kılınabilir demektir. Dolayısıyla Kabili Rücu Akreditif ithalatçı veya ihracatçı bankası tarafından ihracatçıya herhangi bir ön ihbarda bulunmaksızın geçersiz kılınabilen veya koşulları değiştirilebilen akreditif türüdür.
b- Gayri kabili Rücu Akreditif : Kabili Rücu “dönülmez , iptal edilemez , vazgeçilemez anlamına gelir.Gayri Kabili Rücu Akreditif , dört tarafın ( Amir , lehtar, amir banka, muhabir banka) her birinin (özellikle ihracatçının / lehtarın ) ayrı ayrı onayı olmadıkça değiştirilemeyen ve iptal edilemeyen akreditif türüdür.İhracatçı açısından daha güvenli akreditiftir.
c- Teyitli Akreditif : “Teyit vermek “ sözlük itibarı ile “onaylamak , doğrulamak garanti vermek “ anlamına gelir.Akreditife teyit , ödeme teyididir.Teyitli Akreditif , ihracatçının bankasının, amir (ithalatçının) bankasından , ihracat bedelinin gelmesini beklemeden , ihracatçıdan sevk vesaikini aldığında veya en geç yedi iş günü içerisinde ihracat bedelini ödemesidir.
d- Teyitsiz Akreditif : İhracatçı sevk vesaikini kendi bankasına verdikten sonra, bu banka (ihracatçı bankası) vesaiki ithalatcının bankasına verdikten sonra, karşılığında ithalatın bedelini ithalatçının bankasından tahsil edip ihracatçının hesabına işlenmesine imkan veren akreditif türüdür.
e- Vesaik İbrazında (görüldüğünde ) Ödemeli Akreditif : Sevk vesaiki ihracatçı tarafından ihracatçının bankasına ibraz edildiğinde , eğer akreditif aynı zamanda teyitli ise ihracatçının bankası tarafından hemen ödeme (Türkiye’de en geç yedi iş günü içerisinde ) yapılmasını sağlayan, eğer akreditif teyitsiz ise sevk vesaiki ihracatçının bankası tarafından ithalatçının bankasına ulaştırılır ulaştırılmaz ithalatçının bankası tarafından ödeme yapılmasını sağlayan akreditif türüdür.”Vesaik ibrazında –gayri kabili rücu-teyitli akreditif “ ihracatçılar açısından en avantajlı akreditif’tir.
f- Vadeli Akreditif : Vadeli akreditiflerde sevk vesaiki , ihracatçı tarafından kendi bankasına ibraz edildiğinde ödeme vesaik ibrazında ödemeli akreditif’deki gibi hemen değil , akreditifin üzerinde yazan bir tarihte (belirli bir vadenin sonunda) yapılmaktadır.
5-KARŞILIKLI TİCARET ( COUNTER TRADE )
Malın malla değişimidir. Bu kapsamda Özel Takas: Mal ve /veya hizmet ihraç ve ithalinde tarafların aynı gerçek ve tüzel kişiler olması halinde mal ve/veya hizmet ihraç ve ithali bedelleri herhangi bir para hareketi söz konusu olmaksızın kısmen veya tamamen takas (mahsup) edilebilen bir ödeme şeklidir. Bağlı Muamele: İthal edilen mal hizmet ve teknoloji bedellerinin, mal hizmet ve teknoloji ihracı ile karşılandığı, ithal ve ihraç fazlalığının döviz olarak ödendiği veya tahsil edildiği ödeme şeklidir.
6-KONSİNYE SATIŞ İLE ÖDEME
Malın yurt dışına gönderildikten sonra konsinyatör aracılığı ile alıcı (ithalatçı) firmaya tanıtılması, kullandırılması ve satılması işlemine dayanan ödeme şeklidir.Genelde yeni üretilen ve tanıtım ihtiyacı duyulan ürünlerin dış pazarlarda satışına imkan veren ihracat ve ödeme yöntemidir.
